آلاینده های هوا محیط زیست را ناسالم می‌کند و سلامت انسان را در سراسر جهان به خطر
می‌اندازد. تعداد زیادی از مطالعات تایید کرده اند که آلودگی هوا چندین اندام مانند سیستم قلبی عروقی، تنفسی و عصبی مرکزی را با مشکل مواجه می‌کند.
پوست بزرگترین عضو و اولین مانعی است که از ما در برابر دنیای بیرون محافظت می کند. آلاینده‌های هوا مانند ذرات معطر (PM)، هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای (PAHs)، ترکیبات آلی فرار (VOCs) بر ساختار و عملکرد پوست تأثیر می‌گذارند و باعث ایجاد بیماری‌های التهابی پوست (درماتیت آتوپیک (AD)، پسوریازیس) ، بیماری های جانبی پوست (آکنه، آلوپسی)، بیماری های پوستی خود ایمنی (لوپوس اریتماتوز جلدی (CLE) ، اسکلرودرمی) و حتی تومورهای پوستی (ملانوم، کارسینوم سلول بازال (BCC)، کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC) می‌شوند.
بیماری‌های پوستی مرتبط با قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوا ناشی از آتش‌سوزی‌های جنگلی، گازهای گلخانه‌ای کارخانه‌ها، اگزوز خودروها، قرار گرفتن در معرض دود، قرار گرفتن در معرض عوامل میکروبی و غیره است ؛ بنابراین آلودگی هوای خارج از منزل عمدتاً از مواد آلی و معدنی تشکیل شده است و انتشار آلاینده های فضای باز در جو باعث ایجاد خطراتی برای اکوسیستم ها و انسان ها می شود.
آژانس حفاظت از محیط زیست شش آلاینده هوا را به طور معمول پایش می‌کند:
- ازن سطح زمین (O3)
- ذرات معلق (PM)
- دی اکسید گوگرد ( SO2)
- سرب (V)
- مونوکسید کربن (CO)
- اکسیدهای نیتروژن (NOx)؛ شامل اکسید نیتریک (NO)، دی اکسید نیتروژن (NO2) و اکسید نیتروژن (N2O)
فراتر از آن، آلاینده های هوا همچنین حاوی ترکیبات سمی و عوامل بیولوژیکی دیگری مانند هیدروکربن های پلی آروماتیک (PAHs)، ترکیبات آلی فرار ((VOCs، از جمله تولوئن، فرمالدئید و دی فنیل اترهای پلی برومینه، بی فنیل های پلی کلر (PCB) و گرده ها و غیره هستند.
مهم‌ترین این آلاینده‌ها شامل موارد زیر است:
- ذرات معلق5) و: (PM10 این ذرات کوچک می‌توانند به عمق پوست نفوذ کرده و باعث التهاب، اکسیداسیون و پیری زودرس شوند. آن‌ها همچنین می‌توانند منافذ پوست را مسدود کنند و با تغییر در میکروبیوم منجر به بروز آکنه شوند.
- اکسیدهای نیتروژن: (NOx) این ترکیبات می‌توانند با ایجاد استرس اکسیداتیو به پوست آسیب برسانند و به التهاب و بروز مشکلات پوستی مانند اگزما و روزاسه کمک کنند.
- دی‌اکسید گوگرد :(SO2) این گاز می‌تواند باعث تحریک و التهاب پوست شود و منجر به خشکی و افزایش حساسیت پوست گردد.
- فلزات سنگین (مانند سرب و جیوه): این فلزات می‌توانند باعث تخریب کلاژن و الاستین شوند و در نتیجه پیری زودرس پوست را تسریع کنند. همچنین، می‌توانند در ایجاد ناهنجاری‌های پوستی و رنگ‌پریدگی مؤثر باشند.
- ترکیبات آلی فرار: (VOCs) این ترکیبات می‌توانند باعث بروز حساسیت، تحریک و التهاب پوست شوند و اثرات منفی بر روی میکروبیوم طبیعی پوست داشته باشند.
مضرترین آلاینده‌ها برای پوست معمولاً ذرات معلق و اکسیدهای نیتروژن هستند. این آلاینده‌ها به دلیل قابلیت نفوذ به لایه‌های عمیق‌تر پوست و ایجاد واکنش‌های التهابی و اکسیداتیو، بیشترین آسیب را وارد می‌کنند. منبع اصلی اکسیدهای نیتروژن (NOx)، به ویژه نیتروژن دی‌اکسید (NO2)، شامل موارد زیر است:
- احتراق سوخت: این شامل سوختن سوخت‌های فسیلی در خودروها، نیروگاه‌ها و صنایع است. فرآیندهای احتراق می‌توانند مقادیر زیادی اکسید نیتروژن تولید کنند.
- فعالیت‌های صنعتی: بسیاری از فرآیندهای صنعتی، به ویژه آن‌هایی که شامل احتراق و تولید انرژی هستند، می‌توانند مقادیر زیادی NOx را تولید کنند.
- کشاورزی: کاربرد کودهای نیتروژنی نیز می‌تواند به تولید اکسیدهای نیتروژن در جو منجر شود.
- آتش‌سوزی‌های طبیعی: آتش‌سوزی‌های جنگلی و طبیعی نیز می‌توانند منبعی برای تولید NOx باشند.
- قرار گرفتن در معرض آلاینده های هوا در ایجاد بیماری های پوستی زیر نقش دارد:
بیماری های التهابی پوست مانند درماتیت آتوپیک و پسوریازیس
بدخیمی های پوستی مانند ملانوم، کارسینوم سلول بازال (BCC)، کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC)
بیماری های جانبی پوست مانند آکنه و آلوپسی
بیماری های پوستی خود ایمنی مانند لوپوس اریتماتوز جلدی (CLE) ، اسکلرودرمی
- مکانیسم های بیماری زایی پیچیده آلاینده های هوا به طور مداوم ارزش بررسی دارد و در ارتباط با بیماری های پوستی ناشی از آلودگی هوا این مکانیسم‌ها شامل التهاب سیستم ایمنی، استرس اکسیداتیو، تغییرات اپی ژنتیک و هموستاز میکروبیوتای پوست و عملکرد و ساختار سد پوستی است. در زیر به برخی از این اثرات و راه‌های آسیب‌رسانی آن اشاره می‌شود:
- استرس اکسیداتیو: آلودگی‌های هوا مانند ذرات معلق، فلزات سنگین و ترکیبات آلی فرار، رادیکال‌های آزاد تولید می‌کنند که به سلول‌های پوست آسیب می‌زنند. این فرایند می‌تواند باعث پیری زودرس پوست و بروز مشکلاتی نظیر اگزما و درماتیت شود.
- التهاب: تماس با آلودگی‌های هوا می‌تواند واکنش‌های التهابی را در پوست تحریک کند. این واکنش‌ها ممکن است به صورت قرمزی، تحریک و تشدید مشکلات پوستی مانند آکنه و روزاسه ظاهر شوند.
- اختلال در سد پوستی: آلودگی‌ها می‌توانند سد طبیعی پوست را تضعیف کنند، که منجر به از دست دادن رطوبت و افزایش حساسیت به مواد تحریک‌کننده و آلرژی‌زا می‌شود. این امر می‌تواند باعث خشکی و افزایش خطر عفونت‌ها شود.
- پیری زودرس: قرارگیری مزمن در معرض آلودگی با تخریب کلاژن و الاستین همراه است، که باعث بروز چین و چروک و کاهش انعطاف‌پذیری پوست می‌شود.
- هیپرپیگمانتاسیون: برخی از آلودگی‌ها می‌توانند به ایجاد نواحی تیره و ناهموار در پوست منجر شوند، به ویژه در نقاطی که التهاب یا آسیب وجود دارد.
- تأثیر بر میکروبیوم پوست: آلودگی‌ها می‌توانند باعث مسدود شدن منافذ پوست و اختلال در میکروبیوم پوست شوند، که به افزایش آکنه و سایر مشکلات پوستی منجر می‌شود.
- با توجه به این اثرات، اهمیت مراقبت از پوست در مناطق آلوده بیشتر می‌شود:
- پاک‌سازی منظم: شستن روزانه پوست با یک پاک‌کننده ملایم و موثر برای پاک شدن آلودگی‌ها و ذرات معلق از روی پوست الزامی است. این کار به جلوگیری از مسدود شدن منافذ و بروز آکنه کمک می‌کند.
- استفاده از آنتی‌اکسیدان‌ها: محصولات حاوی ویتامین C، ویتامین E و سایر آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند به مقابله با استرس اکسیداتیو ناشی از آلودگی کمک کنند و آسیب به سلول‌های پوست را کاهش دهند.
- مرطوب‌کننده مناسب: استفاده از مرطوب‌کننده‌ها می‌تواند به حفظ رطوبت پوست و تقویت سد پوستی کمک کند. مرطوب‌کننده‌های حاوی مواد مغذی و ضد التهاب بسیار مؤثر هستند.
- محافظت در برابر آفتاب: استفاده از کرم‌های ضد آفتاب با SPF مناسب، حتی در روزهای ابری، مهم است. این کار به جلوگیری از آسیب‌های ناشی از اشعه UV و همچنین اثرات منفی آلودگی کمک می‌کند.
- اجتناب از قرارگیری در معرض آلودگی: در روزهای آلوده، به ویژه در ساعات اوج آلودگی، باید از بیرون رفتن اجتناب کرد.
- تغذیه و سلامت پوست : مصرف میوه‌ها و سبزیجات غنی از آنتی‌اکسیدان و اسیدهای چرب امگا-۳ می‌تواند به سلامت پوست کمک کند و اثرات منفی آلودگی را کاهش دهد.
- آبرسانی مناسب: نوشیدن آب کافی به حفظ رطوبت پوست و دفع سموم کمک می‌کند.
- استفاده از ماسک‌های صورت: ماسک‌های حاوی مواد طبیعی مانند زغال‌اخته، عسل یا آلوئه‌ورا می‌توانند به پاک‌سازی و کاهش التهاب پوست کمک کنند.
با توجه به اینکه آلودگی هوا معضلی جهانی است و ما نیز در کشور خود ، بیشتر مواقع سال با این مشکل مواجه هستیم و تماس مزمن با آلاینده‌های هوا باعث پیری زودرس و افزایش بروز چین و چروک و همچنین هایپرپیگمانتاسیون در سطح پوست می‌شود، محصولات سرم پپتیدی ماتریکسیل_آرژرلین (سرم آنتی‌رینکل) و همینطور سرم ترانگزامیک اسید 5% شرکت آترازیست‌آرای می‌تواند تاثیر شگفت‌انگیزی در جلوگیری از بروز آسیب‌هایی مانند چین و چروک و تیره شدن پوست داشته باشد.
